در سال 1761 میلادی والریوس، هوموس رو مواد عالی تجزیه شده تعریف نمود بعدها هوموس به موادی اطلاق گردید که از لحاظ ساختمان وی شکل کلوئیدی بوده و حد نهایی تجزیه و تخریب مواد عالی میباشد.
خصوصیات شیمیایی مواد هوموسی
ترکیبات مواد عالی مختلف دارای دو نوع اسید عالی مهم به نام های اسید هیومیک و اسید فولویک میباشد. مجموع این دو اسید میزان فراهمی عناصر غذایی بویژه ریز مغذی ها را برای گیاه در کوتاه مدت و بلند مدت افزایش میدهند. ترکیبات هوموسی با داشتن ظرفیت تبادلی کاتیونی بالا که از یونیزه شدن گرو های عامل در سطح آن ناشی میشوند، قادرند از طریق مختلف شیمیایی و یا با ایجاد پل کاتیونی زرات خاک را به هم پیوند داده و سبب تشکیل خاک دانه های پایدار شوند.
کود هیومیک اسید چیست ؟
مواد هیومیکی محصول نهایی تجزیه هر ماده عالی در شرایط ویژه و توسط میکرو ارگانیز های خاص میباشد. از آنجا که این ماده PH اسیدی ضعیف (3.8 ~ 5 ) دارد و مشتق از هوموس میباشد به نام هیومیک اسید هم شناخته میشود. اما حقیقتاً هیچ شباهتی به اسید های شناخته شده چه معدنی چه عالی ندارد. مواد هیومیکی درواقع طیف وسیعی از ترکیبات عالی – معدنی گوناگون نظیر اسیدهای آمینه، پتیت ها، فنول ها، آلدئیت ها، و اسید های نوکلئیک در پیوند با انواع کاتیون ها میباشد که مجموعا ترکیب بسیار پیچیده و شگفت انگیزی را ساخته اند که میتواند میلیون ها سال در طبیعت دوام بیاورد و اعمال بسیار شگرفی انجام دهد که قابل قیاس با هیچ ترکیب دیگری نیست.
شناسایی مواد هوموسی
تا به حال کسی موفق به تجزیه کامل این ترکیب بسیار پیچیده یعنی مواد هیومیکی نشده است اما در بررسی های ابتدایی سه بخش عمده در آن قابل تشخیص است :
- هیومیک اسید که در مواد قلیایی محلول و در آب و اسید نا محلول است.
- فولویک اسید که در آب، قلیا و اسید محلول میباشد.
- هیومین که در قلیا، اسید و آب نامحلول است. اسید هیومیک دارای درصد کربن بیشتری نسبت به اسید های فولویک میباشد. ولی اسید های فولویک اکسیژن بیشتری دارند.
جایگاه هیومیک اسید در دنیا
امروزه استفاده از کودهای شیمیایی بدلیل اثار مخرب و زیان بار آنها بر روی محیط زیست در حال منسوخ شدن است به همین دلیل هیومیک اسید در سرار جهان مورد توجه خاص قرار گرفته و دلایل آن به شرح زیر میباشد:
- سازگاری با محیط زیست و فقدان نگرانی از آلوده شدن آب های سطحی و زیر زمینی.
- صرفه جویی در حدود 25 تا 70 درصد در استفاده از کودهای شیمیایی فسفاته و ازته و کاهش هزینه ها.
- قابلیت استفاده در کشت های ارگانیک و همچنین مقاومت به شورشی، کم آبی و سرما را در گیاه را افزایش میدهد.
- افزایش مقاومت نسبت به بیماری ها در نتیجه کاهش مصرف سموم و استفاده از علف کش های بسیار گران را منسوخ میکند.
- افزایش تولید محصلات کشاورزی به مقدار 30 تا 50 درصد.
- احیای توازن در خاکهایی که قبلا به طور نا مناسب کوددهی شده اند و از سمیت کودها و عناصر اضافی موجود در خاک میکاهد.
مزایای اسید هیومیک
اسید هیومیک سبب بهبود خصوصیت فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک میگردد.
الف – بهبود خصوصات فیزیکی:
- افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت در خاک
- افزایش تهویه خاک
- کاهش فرسایش خاک
- افزایش مقاومت گیاه به خشکی
ب – بهبود خصوصایت شیمیایی خاک
- افزایش درصد ازت کل در خاک
- متعادل نمودن PH خاکهای اسیدی و بازی
- افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی خاک یا CEC
- افزایش جذب عناصر غذایی
- فراهم نمودن عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در طول دوره رشد
ج – بهبود خصوصیات بیولوژیکی و تجدید حیات خاک
- افزایش تقسیم سلولی و رشد گیاه
- افزایش قطر دیوار سلولی و مقاومت به آفات و بیماری ها
- افزایش درصد جوانه زنی بذر
- افزایش میکروب های مفید خاک
- افزایش رشد ریشه
- افزایش فتوسنتز در گیاه
- افزایش میزان آنزیم ها در گیاه
- افزایش جذب مواد غذایی توسط گیاه
چگونه رشد گیاه را بهبود میبخشد?
یکی از راه های بهبود رشد گیاه از طریق بهبود ساختار هر دو خاک شنی و رسی میباشد که اجازه رشد و نمو بهتر ریشه را میدهد. رشد گیاه نیز توسط توانایی گیاه به جذب و دریافت مواد غذایی بیشتر بهبود میابد. اسید هیومیک بویژه در آزاد سازی مواد غذایی در خاک مفید است، بطوریکه آنها در درسترس گیاه قرار میدهد. اسید هیومیک بویژه در تواناییش برای کلات کردن ریز مغذی ها جهت افزایش دسترسی زیستی عناصر توسط گیاه اهمیت دارد. اسید هیومیک اصطلاحی تجاریست که اغلب برای اشاره به ترکیب اسید هیومیک و اسید فولویک که به طور طبیعی در رسوبات رخ میدهند استفاده میشوند. اسید هیومیک در میان اکثر مواد بیوشیمی فعال در خاک میباشد.
اثر هیومیک در تمامی گیاهان
مصرف اسید هیومیک در خاک فعالیت آنزیمی و فتوسنتز را تحریک میکند. موجب افزایش رشد ریشه و سبب حفط میزان تعرق میگردد. نفود پذیری غشای گیاه را افزایش میدهد. موجب تقویت عناصر گیاهی میگردد و مقادیر ویتامینها و پروتئین ها و عملکرد درختان میوه را افزایش میدهد.
تاثیر هیومیک اسید بر فرآیند درون سلولی
- اسید هیومیک شرایط فیزیکی خاک را از نظر ساختاری با افزایش هوادهی با اصلاح زه کشی خاک و نگه داری رطوبت خاک بهبود میبخشد. از نظر شیمیایی خواص بافری در خاک را افزایش میدهد یون های فلزی را در شرایط قلیایی کلاته میکند. کودهای معدنی محلول در آب را در نواحی ریشه نگه میدارد و آنها را در هنگام نیاز آزاد میکند بعلاوه موجب تبدیل تعدادی از عناصر مثل ازت، فسفر، آهن، مس، کلسیم و منیزیم به اشکال قابل استفاده از گیاه میگردد. اسید هیومیک بر رشد گیاه به غلضت مورد استفاده تاثیر میگذارد و به عنوان هورمون عمل میکند که موجب افزایش رشد میشود.
- اسید هیومیک بر خلاف شکل ظاهری و فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاهان مختلف اثر میگذارد و از این طریق موجب افزایش عملکرد و کیفیت میوه میشود بطور مثبت وضع حاصل خیزی خاک را تغییر میدهد و موجب کاهش اثرات خطرناک کودهای مصنوعی میگردد.
- تحریک زردی یا کلروز در درختان میوه را با بهبود بخشی به جذب منیزیوم و آهن توسط گیاهان به تاخیر می اندازد.
- اسید هیومیک میتواند درجه باز بودن روزنه های برگ را برای کم کردن تبخیر آب کاهش دهد. به طوری که گیاهان و خاک با نگه داشتن مقدار آب نسبت به خشکی و سرما مقاوم میشود.
- اسید هیومیک قدرت کاهش و خنثی کردن میزان نمک خاک را به دلیل ترکیب خود دارد. کاربرد برگی اسید هیومیک میتواند از ایجاد کلروز یا زردی با افزایش جذب یونهای منیزیم و آهن جلوگیری نماید و میتواند فتوسنتز را تقویت نماید. سبب بهبود و رشد ریشه و نموو بویژه قبل از افزایش تنش مصرف گردد. تحمل به تنش های زنده و غیر زنده از جمله مقاومت به بیماری ها افزایش میابد. اسید هیومیک سیستم دفاعی گیاهان را با افزودن آنتی اکسیدانهای طبیعی و اسید فنولیک افزایش میدهد.
- منبع : دنیای کشاورزی
